اولی‌های خجالتی (قسمت اول)
برخی کودکان در سنین پایین دچار خجالت بی حد و گاهی کمبود اعتماد به نفس می‌باشند. این کم رویی طبیعی می‌تواند از کودک ما جوانی به شدت منزوی بسازد که در دوست یابی، حفظ کردن دوستان یا به دست آوردن شغل دارای مشکلات فراوانی شود. بنابراین والدین و اولیای مدرسه می‌توانند از بدو ورود کلاس اولی‌ها به آنان کمک نمایند تا با دوست یابی و شرکت در فعالیت اجتماعی خجالت را قبل از آنکه برایشان تبدیل به عادت شود کنار بگذارند.
چند پیشنهاد برای والدین:
- اگر فرزند کم رویی دارید او را به برقراری ارتباط در موقعیت‌های جدید تشویق کنید ولی او را مجبور نکنید. بگذارید کودک آرام و مطمئن با محیط رابطه برقرار سازد؛ این مسئله در شروع دوره مهد کودک و روزهای اول مدرسه بسیار مهم است.
بیان احساسات و آگاهی از احساسات درونی، یک مهارت بسیار مهم در سلامت روانی می‌باشد، به فرزندتان بیاموزید احساساتش را با دوستانش در میان بگذارد. این کار هم جنبه احساسات منفی مانند شرمندگی، عذر خواهی و هم جنبه احساسات مثبت مانند شادی را دربر می‌گیرد. البته بیان احساسات، در سنین کوچک‌تر از دوره دبستان قدری زود است و می‌تواند تقریباً از دوره دبستان شروع شود.
- به فرزندتان برچسب نزنید؛ وقتی برچسب خجالتی بودن یا غیر اجتماعی به یک کودک زده می‌شود به مرور با خودش فکر می‌کند که واقعاً خجالتی است. در چنین موقعیتی کودک رفتار انزواطلبی و خجالتی بودن را یاد می‌گیرد. حتی اگر شخصی می‌گوید: «چه قدر بچه‌تان خجالتی است!» با گفتن عبارتی نظیر: «فرزندم با افرادی که می‌شناسد زودجوش است.» پاسخی مناسب به چنین اظهار نظری بدهید. کودک شما این صحبت را می‌شنود و یقیناً آن را خواهد پذیرفت؛ چون معیار اصلی او شما هستید. اگر فرزندتان از خجالتی بودن احساس بدی دارد ممکن است وارد چرخه‌ای شود که مرتباً آسایش و راحتی‌اش کمتر شود و اعتماد به نفسش ضعیف شود. شما می‌توانید با گفتن خاطراتی از هنگامی که کمرو بوده‌اید با این اثرات منفی مقابله کنید. اگر او بداند والدینش نیز قبلاً چنین مشکلی را تجربه کرده‌اند ولی اکنون توانسته اند افراد با اعتماد به نفسی باشند نسبت به رفتار خجالتی‌اش احساس بهتری خواهد داشت.
- خجالتی بودن در حد طبیعی پذیرفتنی است و بچه‌ها می‌توانند با تلاش به این رفتار غلبه کنند. وقتی فرزندتان از رو به رو شدن و تعامل با دیگران احساس ترس دارد با او همدلی کنید. این گونه او شروع به شناخت احساسات و هیجاناتش می‌کند؛ بنابراین قادر می‌شود که احساسات را کنترل و بر آن غلبه نماید. شما با همدلی، محیطی مطمئن در اختیار او قرار می‌دهید تا خود را بی قید و بند مطرح کنند و خود واقعی را بروز دهد.
- اگر کودکتان تلاش دارد تا دوستی پیدا کند و کمتر موفق می‌شود زمانی خوبی است برای آنکه فواید رفتار برونگرا و اجتماعی را برایش شرح دهید. او را متقاعد سازید که اگر در اولین تلاش برای برونگرایی به شکست رسید همه چیز را رها نکند و انگیزه تلاش مجدد داشته باشد. از مزایای رفتارهای اجتماعی مانند توانایی یافتن دوستان جدید، داشتن ساعات خوش با همسالان، داشتن قدرت و موفقیت بیشتر در مدرسه و ... برایش صحبت کنید.
از فرزندتان بپرسید که با کدام بچه بیشتر دوست است؟ آن وقت دوستش را برای بازی به منزل دعوت نمایید. اگر کودکتان فقط یک دوست صمیمی دارد و فقط با او ارتباط برقرار می‌کند، سعی کنید افق دیدش را وسیع کرده و به وی نشان دهید که می‌تواند در حالیکه آن دوست اصلی را حفظ می‌کند، دوستان دیگری هم داشته باشد. برای با هم بودن بچه‌های فامیل و همسایه‌ها – در رده‌های سنی قدری متفاوت – برنامه ریزی کنید و البته به این دوستی‌ها نظارت داشته باشید.
- اگر خواهان داشتن فرزندی برون گرا هستید باید خودتان نیز این گونه باشید. بر نکاتی مثل صبوری و شریک شدن که لازمه دوستی است، در صحبت‌ها و اعمال خود تکیه کنید و دوستانتان را مرتباً دعوت نمایید. هنگامی که در صف نانوایی، خرید یا شهربازی و... ایستاده‌اید با افراد هم‌صحبت شوید، با کودکان دیگر درباره سن و سال فرزندتان صحبت نمایید و کودکتان را هم در این فعالیت‌ها سهیم کنید. هر چه بیشتر با مردم تعامل داشته باشید الگوی کامل‌تری از رفتار برونگرا به او نشان می‌دهید.
- بازی با همسالان دارای افت و خیزهایی طبیعی است و چالش‌های خودش را دارد. حل کردن و کنار آمدن با مشکلات در روابط اجتماعی؛ مهارتی ارزشمند است که بچه‌ها حین بازی‌های گروهی و در جمع همسالان می‌آموزند. البته گاهی مشکلی حاد می‌شود و یک همبازی به دیگران از نظر فیزیکی یا احساسی دائماً صدمه وارد می‌سازد. گاهی نیاز است شما مستقیماً دخالت نمایید و نحوه برخورد صحیح با چنین شرایطی را به کودک بیاموزید. به فرزندتان بگویید تا حد امکان با بچه‌های دردسر ساز، مواجهه نشود. هر چند بچه‌ها بایستی مواجهه با شرایط دشوار و مراقبت از خود را بیاموزند، ولی دلیلی برای اینکه خود را در معرض خطر قرار دهند، وجود ندارد. اگر فرزندتان در کلاس، مورد قلدری چنین بچه‌هایی قرار گرفت، با معلم صحبت کنید و بخواهید محل نشستن او را جا به جا نماید.
- هر وقت ملاحظه کردید کودکتان کارهایش را بی پروا، جسورانه و برون‌گرایانه انجام می‌دهد برایش جایزه‌ای بگیرید. تشویق شدن یک محرک عالی برای تشویق کودکان به برون گرا بودن است. انجام کارهای مختلفی مانند تعریف و تمجید از کودک یا انجام فعالیت‌ها و سرگرمی‌هایی که او به شدت به آن‌ها علاقه‌مند است می‌تواند به فرزند شما در فایق آمدن بر احساس کم رویی، درون‌گرا بودن و یافتن دوستان جدید کمک کند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان
تنظیم: علی سرمدی
